La encuesta como herramienta para conocer las ideas previas sobre paisaje del alumnado de ESO: una experiencia piloto en Navarra

Contenido principal del artículo

María Casas Jericó
Luis Erneta Altarriba
Jordi Puig Baguer

Resumen

El Convenio Europeo del Paisaje (2000) reconoció la necesidad de desarrollar propuestas formativas y de sensibilización en materia de paisaje, encaminadas a lograr una ciudadanía concienciada y activa. Por este motivo, es adecuado conocer las ideas previas sobre paisaje de los ciudadanos, para, a partir de éstas, diseñar propuestas que respondan a las necesidades educativas reales. El presente artículo tiene por objeto mostrar una breve encuesta diseñada para lograr una primera aproximación a las ideas previas y preferencias paisajísticas del alumnado de Educación Secundaria Obligatoria de Navarra.

Descargas

La descarga de datos todavía no está disponible.

Detalles del artículo

Cómo citar
Casas Jericó, M., Erneta Altarriba, L., & Puig Baguer, J. (2019). La encuesta como herramienta para conocer las ideas previas sobre paisaje del alumnado de ESO: una experiencia piloto en Navarra. Didáctica Geográfica, (19), 47-76. https://doi.org/10.21138/DG.416
Sección
Artículos

Citas

Adrados, M. T., 1998. “Ideas previas y concepto de paisaje en alumnos de Primaria” en J. R. De Vera, E. M. Tonda, y M. J. Marrón, eds. IV Jornadas de Didáctica de la Geografía. Educación y Geografía. Alicante: Asociación de Geógrafos Españoles, pp. 145-151. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/Educacion_Geografia_final.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Álvarez, M. F., y Rubio, F., 1996. “Conocimiento del medio y los paisajes humanizados” en Universidad Complutense de Madrid y Asociación de Geógrafos Españoles, eds. III Jornadas de Didáctica de la Geografía. Madrid: Universidad Complutense de Madrid, pp. 219-226. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/III%20Jornadas.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Barbadillo, F., 2016. Manual para observar e interpretar paisajes. Castellón: Tundra.

Benayas, J., 1992. Paisaje y educación ambiental, evaluación de cambios de actitudes hacia el entorno. Madrid: Ministerio de Obras Públicas y Transportes. Centro de publicaciones.

Bernáldez, F. G., Gallado, D., y Abello, R. F., 1987. “Children’s landscape preferences: From rejection to attraction”. Journal of Environmental Psychology, 7(2), pp. 169-176.

Bisquerra, R., 2014. Metodología de la investigación educativa. 4ª ed. Barcelona: La Muralla.

Bovet, M. T., Pena, R., y Ribas, J., 2004. “El paisaje como recurso educativo en el marco de la educación para la participación”. Didáctica Geográfica, 6, pp. 33-48. [En línea] Disponible en <http://www.didacticageografica.es/index.php/didacticageografica/article/view/178/169> [Último acceso 20 junio 2018]

Busquets, J., 2002. “El paisatge: patrimoni en mutació i recurs didàctic formatiu en l’àmbit europeu”. Temps D’e Educació, 26, pp. 45-52. [En línea] Disponible en <http://www.raco.cat/index.php/TempsEducacio/article/view/126333/177365> [Último acceso 20 junio 2018]

Busquets, J., 2011. “La importància de l’educació en paisatge” en J. Nogué, L. Puigbert, G. Bretcha, y À. Losantos, eds. Paisatge i Educació. Plecs de Paisatge: reflexions 2. Olot: Observatori del Paisatge de Catalunya, pp. 69-88. [En línea] Disponible en <http://www.catpaisatge.net/fitxers/publicacions/paisatge_educacio/paisatge_i_educacio.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Casas, M., y Erneta, L., 2016. “Mismos paisajes, nuevas miradas: Experiencia de Flipped Classroom con alumando de 3o de ESO” en L. Alanís, J. Almuedo, G. De Oliveira, R. Iglesias, y B. Pedregal, eds. XI Congreso Nacional Didáctica de la Geografía. Nativos digitales y geografía en el siglo XXI: educación geográfica y sistemas de aprendizaje. Sevilla: Asociación de Geógrafos Españoles-Universidad Pablo Olavide-Universidad de Alicante, pp. 155-172. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/2016_nativos_digitales_y_geografia.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Casas, M., y Erneta, L., 2017. “Propuesta didáctica para la enseñanza del paisaje a través del empleo de la metodología Flipped Classroom”. Publicaciones Didácticas, 78, pp. 448-464. [En línea] Disponible en <https://publicacionesdidacticas.com/hemeroteca/pd_078_ene.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Casas, M., Erneta, L., y Puig, J., 2017. “¡Descubriendo el paisaje!: propuesta didáctica para 3er ciclo de Primaria y 1o de ESO”. Publicaciones Didácticas, 82, pp. 562-582. [En línea] Disponible en <https://publicacionesdidacticas.com/hemeroteca/articulo/082078/articulo-pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Casas, M., Puig, J., y Erneta, L., 2017a. “El paisaje en el contexto curricular de la LOMCE: una oportunidad educativa, ¿aprovechada o desaprovechada?”. Didáctica Geográfica, 18, pp. 39-68. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografica/index.php/didacticageografica/article/view/393/366> [Último acceso 20 junio 2018]

Casas, M., Puig, J., y Erneta, L., 2017b. “El paisaje como recurso para la Educación Ambiental. Experiencia práctica en el Equipamiento “Sendaviva” (Navarra)”. Observatorio Medioambiental, 20, pp. 111-136. [En línea] Disponible en <https://revistas.ucm.es/index.php/OBMD/article/view/57949/52143> [Último acceso 20 junio 2018]

Castiglioni, B., 2011. “L’educació en paisatge des de l’òptica del Conveni europeu del paisatge i noves perspectives” en J. Nogué, L. Puigbert, G. Bretcha, y À. Losantos, eds. Paisatge i Educació. Plecs de Paisatge: reflexions 2. Olot: Observatori del Paisatge de Catalunya, pp. 153-167. [En línea] Disponible en: <http://www.catpaisatge.net/fitxers/publicacions/paisatge_educacio/paisatge_i_educacio.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Cohen, L., Manion, L., y Morrison, K., 2011. Research Methods in Education. 6ª ed. Londres: Routledge Falmer.

Consejo de Europa, 2000. Convenio Europeo del Paisaje. Florencia. [En línea. Acceso libre] Disponible en <http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/dms/mecd/cultura-mecd/areas-cultura/patrimonio/Convenio_europeo_paisaje.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Consejo de Europa, 2009. 5th Council of Europe Conference on the European Landscape Convention. Education on Landscape for Children. [En línea. Acceso libre] Disponible en <https://rm.coe.int/16806b081b> [Último acceso 20 junio 2018]

Crespo, J. M., 2012. “Un itinerario didáctico para la interpretación de los elementos físicos de los paisajes de la Sierra de Guadarrama”. Didáctica Geográfica, 13, pp. 15-34. [En línea] Disponible en <http://www.didacticageografica.es/index.php/didacticageografica/article/viewFile/94/94> [Último acceso 20 junio 2018]

García, A. B., y Benavides, M., 1996. “El paisaje a través de los ojos de un niño” en Universidad Complutense de Madrid y Asociación de Geógrafos Españoles, eds. III Jornadas de Didáctica de la Geografía. Madrid: Universidad Complutense de Madrid, pp. 265-276. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/III%20Jornadas.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

García de la Vega, A., 2011. “El paisaje: un desafío curricular y didáctico”. Didácticas Específicas, 4, pp. 1-19. [En línea] Disponible en <https://repositorio.uam.es/handle/10486/7438> [Último acceso 20 junio 2018]

Instituto de Turismo de España, 2012. Informe anual 2012. Movimientos turísticos de los españoles (FAMILITUR). Madrid. [En línea. Acceso libre] Disponible en <http://www.iet.tourspain.es/es-ES/estadisticas/familitur/Anuales/Informe anual de Familitur. Año 2012.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Liceras, A., 2003. Observar e interpretar el paisaje. Estrategias didácticas. Granada: Grupo Editorial Universitario.

López, F., 1995. “La Adolescencia” en Guía de Salud y Desarrollo Personal para trabajar con Adolescentes. Navarra: Instituto de Salud Pública de Navarra. Gobierno de Navarra, pp. 16-18.

Sanz, C., y López, N., 1996. “El paisaje en su dimensión educativa” en Universidad Complutense de Madrid y Asociación de Geógrafos Españoles, eds. III Jornadas de Didáctica de la Geografía. Madrid: Universidad Complutense de Madrid, pp. 363-370. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/III%20Jornadas.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Souto, X. M., 1996. “Metodología y procedimientos en Didáctica de Geografía: La propuesta del Proyecto GEA” en Universidad Complutense de Madrid y Asociación de Geógrafos Españoles, eds. III Jornadas de Didáctica de la Geografía. Madrid: Universidad Complutense de Madrid, pp. 173-184. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/docs/Publicaciones/III%20Jornadas.pdf> [Último acceso 20 junio 2018]

Tonda, M. E., y Sebastiá, R., 2000. “El paisaje y las ideas previas en alumnos de Primaria” en J. L. González y M. J. Marrón, eds. Geografía, profesorado y sociedad. Teoría y práctica de la Geografía en la enseñanza. Murcia: Asociación de Geógrafos Españoles-Universidad de Murcia, pp. 397-409. [En línea] Disponible en <http://www.age-geografia.es/didacticageografia/index.php?m=4> [Último acceso 20 junio 2018]